Zlewnia, zlewisko, a może dorzecze? Jak rozróżnić te pojęcia hydrologiczne?

Zlewnia, zlewisko, dorzecze, dział wodny – choć każdy z nas słyszał kiedyś te pojęcia, podanie prawidłowej definicji każdego z nich mogłoby okazać się wymagającym zadaniem. Tymczasem znajomość tych terminów pomaga w lepszym zrozumieniu zasad na jakich funkcjonują zasoby wodne oraz pozwala na dalsze pogłębianie wiedzy na temat wody. Dlatego dziś wyjaśniamy co kryje się za podstawowymi nazwami związanymi z rzekami.

Podstawowym pojęciem, od którego zaczniemy wyjaśnianie terminów związanych z zasobami wodnymi jest zlewnia. Jest to obszar lądowy, z którego wody spływają do jednego punktu danego zbiornika wodnego np. konkretnej rzeki (albo jej części) czy jeziora. Jak wskazują autorzy raportu otwarcia Koalicji Dbamy o wodę „Zmiany klimatu a zasoby wody na Żywiecczyźnie. Jak je skutecznie chronić i budować” , w przypadku rzek, zlewnia to obszar, z którego wody spływają systemem zbiorników, jezior i (dopływów) drobnych potoków i mniejszych rzek do miejsca przekroju na rzece. Jeżeli zlewnia obejmuje cały system rzeczny, czyli rzekę główną i jej dopływy możemy nazywać ją dorzeczem. Tak więc możemy mówić o zlewni części rzeczy (np. zlewnia górnej i środkowej Odry) dorzecze natomiast dotyczy całej rzeki. Zlewisko natomiast jest obszarem, z którego wszystkie wody powierzchniowe spływają do jednego morza lub oceanu.

Choć woda nie uznaje podziału administracyjnego i za nic ma stworzone przez ludzi granice między państwami i miastami to istnieją inne, naturalne bariery, które spełniają taką funkcję – działy wodne. Zgodnie z definicją zawartą w słowniku zawierającym pojęcia geograficzne, działem wodnym nazywamy granicę pomiędzy zlewniami rzek, zlewiskami mórz i oceanów, a także obszarami bezodpływowymi, czyli takimi, z których wody nie spływają do żadnego z mórz i oceanów (nie należą do żadnego zlewiska). Dział wodny często ma charakter bariery naturalnej – szczególnie w górach, gdzie grzbiety najwyższych wzniesień determinują, w jakich kierunkach będzie spływać woda.

Choć obszar Polski znajduje się przede wszystkim w zlewisku Morza Bałtyckiego (99,7% obszaru naszego Państwa), to jak podaje Zintegrowana Platforma Edukacyjna Ministerstwa Edukacji Narodowej, 0,2% powierzchni Polski należy do zlewiska Morza Czarnego, a 0,1% Morza Północnego. Jeśli chodzi o rzeki, największy obszar zajmują dorzecza Wisły oraz Odry.

Jeśli spojrzymy na Żywiecczyznę, region ten hydrograficznie znajduje się w dorzeczach górnej Soły i Koszarawy, częściowo górnej Skawy. Rzeką główną regionu jest Soła, której zlewnia 4 ma powierzchnię 1360,93 km2. Natomiast bezpośrednio w zasięgu Żywiecczyzny, czyli do granicy z Kotliną Oświęcimską, zlewnia rzeki Soły zajmuje około 1090 km2. Zarówno Soła jak i Skawa należą do prawobrzeżnych dopływów Wisły, natomiast Koszarawa wpływa
do Soły.

Źródła:
1. „Zmiany klimatu a zasoby wody na Żywiecczyźnie. Jak je skutecznie chronić i budować”
2. Słownik Szkolny Geografia, praca zbiorowa pod redakcją Antoniego Jackowskiego, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków
3. Zintegrowana Platforma Edukacyjna Ministerstwa Edukacji Narodowej
4. ABC maturzysty. Geografia, Karol Barczyk Grupa Wydawnicza Adamantan, Warszawa 2011